Cerkiew w Baligrodzie pod wezwaniem Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny

Cerkiew w Baligrodzie zlokalizowana jest w południowo - wschodnim narożniku czworobocznego rynku baligrodzkiego. Najprawdopodobniej w miejscu tym stała wcześniej drewniana cerkiew unicka, ufundowana jeszcze przez rodzinę Balów. Cerkiew ta spłonęła w pożarze miasta w 1784 roku. Budowę murowanej cerkwi greckokatolickiej rozpoczęto w 1829 roku z fundacji Onufrego Karsznickiego, ówczesnego właściciela Baligrodu . Do budowy użyto kamieni, przypuszcza się, że jako spoiwo posłużył piasek mieszany z jajami kurzymi i krwią wołów. Budowę zakończył Wincenty Karsznicki w 1935 r. Wkrótce potem cerkiew uzyskała prawa parafialne, a następnie powstał dekanat baligrodzki obejmujący 15 parafii i 52 miejscowości wysokich Bieszczadów.

Ikonostas malowany był później, bo w roku 1908, przez Męcińskiego.

W latach 1914-1915, w zawierusze wojennej całe miasteczko doznało wielkich strat, w skutek czego straciło prawa miejskie, zaś cerkwi nie ominął niestety pożar. W 1928 r. została przeprowadzona gruntowna przebudowa. Nad nawą, w miejscu sygnaturki, wzniesiono wówczas kopułę. Zmieniono rysunek okien z prostopadłych na łukowe, ściany wewnętrzne pokryto polichromiami geometrycznymi i figuralnymi. Cerkiew jest orientowana, dwudzielna. Prezbiterium zorientowane na wschód, zamknięte półkoliście, i zwieńczone dachem dwuspadowym, a po obu jego stronach są dwie zakrystie: północna i południowa, nad którymi znajdują się małe kopułki. Nawa na planie prostokąta z przedsionkiem od zachodu. Nad nawą góruje ośmioboczna kopuła na tamburze. W sumie cerkiew zwieńcza pięć kopuł , duża symbolizująca Jezusa Chrystusa i cztery małe symbolizujące ewangelistów.

Paramenty (szaty i sprzęty) liturgiczne zostały z cerkwi wywiezione w nieznanym kierunku, w sierpniu 1947 r. przez żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Jedyną zachowaną ikoną z baligrodzkiej cerkwi jest ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem pochodząca z XVII w., która znajduje się obecnie w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.1)

Od 1949 r. cerkiew używana była jako magazyn i rozpoczął się proces jej niszczenia.

W 2000 r. silne wiatry spowodowały przechylenia kopuły, grożąc jej zawaleniem.

Władze gminy nie miały funduszy ani na zabezpieczenie, a tym bardziej na odbudowę zabytku. Szukano organizacji, która zainteresowana byłaby jego przejęciem.

Latem 2004 roku grupa osób przejętych stanem cerkwi powołała Stowarzyszenie Ratowania Cerkwi w Baligrodzie, które za swój cel postawiło sobie uratowanie tego jedynego w swoim rodzaju zabytku.

31 stycznia 2005 roku Rada Gminy Baligród przekazała cerkiew na własność Stowarzyszeniu.

Od 2006 r. trwają prace zabezpieczające i remontowe w cerkwi , planowane są dalsze prace mające na celu odbudowę i renowację, dzięki czemu będzie mogła służyć kulturze i sztuce karpackiej oraz lokalnej społeczności.

____________________________________________________________________________

1) str.21 , Cerkwie w Bieszczadach – Stanisław Kryciński; Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2005 r.

Historia Cerkwi pw. Zaśnięcia Matki Boskiej w Baligrodzie opracowana została na podstawie:
-Cerkwie w Bieszczadach – Stanisław Kryciński; Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2005 r.
-Przewodnik „Na bieszczadzkich obwodnicach” cz.I, St. Orłowski i P. Taranowski; wyd. Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu, Rzeszów 2008
-Bieszczady – Stanisław Kłos; Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2002

skorzystano również z informacji zamieszczonych na stronach :
Twoje Bieszczady
www.mkt.pl
Strona Gminy Baligród

oraz materiałów własnych